De ommekeer in de algemene markt is de top die een bullmarkt verandert in een bearmarkt of een bodem die de bearmarkt verandert in een bullmarkt. Zoals je weet, zijn dit de cruciale momenten om veranderingen aan te brengen in je portefeuille en vanaf het begin te profiteren van de nieuwe trend. Om die ommekeer te herkennen moet je bekend zijn met de signalen die aangeven dat de markt daarmee bezig is. Dit zijn technische signalen die je haalt uit de grafieken van indices. Het is daarvoor zaak dat je bekend bent met technische analyse. Daarom neem ik je mee door de relevante elementen en hoe je deze moet interpreteren om een ommekeer te identificeren.

‍

Laat ik vooropstellen dat het lang duurt voordat de trend in de algemene markt is omgekeerd. Dit zal nooit van de ene op de andere dag plaatsvinden. Het duurt in de meeste gevallen een halfjaar tot een jaar voordat de top of bodem is bereikt en de trend is omgekeerd. Er is enorm veel voor nodig wil de markt rechtsomkeert maken. Denk aan de macro-economische factoren die van richting moeten veranderen, het sentiment dat moet omslaan en de koersontwikkeling in de algemene markt die een omkerende prijsactie moet laten zien. Dat laatste is waar we nu mee aan de slag gaan.

‍

‍

Elementen voor een ommekeer

‍De ommekeer in de algemene markt is te herkennen aan een aantal technische elementen: elementen op basis van technische analyse die je bijna altijd ziet bij een ommekeer. In het ideale geval komen deze elementen allemaal tegelijkertijd voor in de grafiek, maar een combinatie van enkele is ook voldoende. De elementen voor het herkennen van een ommekeer zijn:1. Een (omgekeerd) hoofd-en-schouderpatroon2. Een dead cat bounce3. Een golden of death cross in de moving averages4. Money Flow verandert van karakter op het hoge timeframe (3-daags)5. De RSI in overbought of oversold in combinatie met een divergentieIk neem hier kort de verschillende elementen door. In het digitale werk-boek laat ik voorbeelden zien van hoe op basis van deze elementen de ommekeer in de indices heeft plaatsgevonden. Mochten bepaalde elementen uit dit onderdeel nog niet duidelijk zijn, dan verwijs ik je naar hoofdstuk 6. Daar leg ik deze en andere technische elementen uitgebreider uit.

‍

‍1. Een (omgekeerd) hoofd-en-schouderpatroon

‍Het eerste element, en meteen het belangrijkste, is prijsactie in de vorm van een (omgekeerde) hoofd-en-schouderstructuur. Een hoofd-en-schouderpatroon en de omgekeerde variant daarvan geven bij uit-stek een ommekeer in de koers aan. Vanwege het kenmerkende uiterlijk en karakter is een ommekeer van de trend het logische gevolg van zo’n patroon. Het patroon wordt gevormd door een ‘hoofd’ in het midden met twee lagere ‘schouders’ aan weerskanten. Het steunt op een horizontale of licht diagonale neklijn. Een hoofd-en-schouderpatroon is een toppatroon en keert een opwaartse trend om in een neerwaartse trend. Een omgekeerd hoofd-en-schouderpatroon is een bodempatroon en verandert een neerwaartse trend in een opwaartse. De koers is idealiter gelijkmatig, maar dit is niet vereist. Prijsactie in de vormvan een dergelijke structuur is al voldoende. Nagenoeg iedere top of bodem in de algemene markt wordt gevormd middels zo’n structuur. De trend is omgekeerd wanneer de koers door de neklijn breekt en aan de andere kant van de lijn terechtkomt. De structuur is het best te zien op het hogere timeframe, de dagelijkse grafiek of hoger.

‍

‍2‍. Een dead cat bounce

‍Deze term komt van het idee dat zelfs een dode kat nog stuitert en een laatste stuiptrekking maakt. Daarmee is hij treffend: hij geeft de laat-ste adem aan van de oude, omgekeerde trend. Nadat de koers uit het hoofd-en-schouderpatroon is gebroken en aan de andere kant van de neklijn is terechtgekomen, is het de dead cat bounce-rally of correctie die de koers weer even terugbrengt tot de neklijn. De koers had na de uitbraak direct wat afstand genomen van de neklijn, maar via de deadcat bounce komt hij hier nog een laatste keer terug. En in de meeste gevallen komt de koers tegen de neklijn aan zonder weer aan de andere kant ervan te komen. De oude steun verandert daarmee in weerstand of de oude weerstand verandert in steun. Waar de uitbraak het signaal was dat de trend is omgekeerd, is de dead cat bounce de bevestiging dat dat ook daadwerkelijk het geval is. Zonder die bevestiging kan de koers altijd nog terugkomen tot of in het patroon. Deze bevestiging noem je ook wel een retest. Dit is een belangrijk moment, want het is het allerlaatste moment om veranderingen in je portefeuille aan te brengen als je dat nog niet had gedaan. De uitbraak geeft op zichzelf al genoeg reden om te beginnen met herwaarderen. Met de dead cat bounce wordt jou een laatste kans gegund om in te spelen op de nieuw begonnen trend. Een dead cat bounce komt ook bij bijna iedere trendommekeer voor.

‍

‍3. Een golden of death cross in de moving averages

‍De voorgaande twee elementen hadden betrekking op de ontwikkeling van de koers. De laatste drie elementen zijn indicatoren: hulpmiddelen die je op de grafiek kunt toepassen om extra signalen op te vangen of trends te identificeren. De eerste indicator is de moving average. Dit is een lijn die het voortschrijdende gemiddelde aangeeft van de huidige koers ten opzichte van het gemiddelde van het laatste, zelf in te stellen aantal dagen. Voor de algemene markt (meerdere indices) gebruiken we twee moving average-lijnen tegelijkertijd. De ene zetten we op vijftig dagen en de andere op tweehonderd dagen. De lijn op vijftig dagen geeft de gemiddelde koers aan ten opzichte van de laatste vijftig dagen. De lijn op tweehonderd dagen doet dat voor de laatste tweehonderd dagen. Die laatste lijn is vaak wat glooiender. Er worden hier immers meer dagen in meegerekend. De eerste lijn is wat scherper en schommelt meer. Nu beide lijnen andere invoergegevens hebben en de koers altijd op en neer beweegt, zijn er momenten waarop beide lijnen elkaar snijden. Zo’n snijpunt noem je een cross. De moving average-lijn op vijftig dagen snijdt de lijn op tweehonderd dagen. Dit kan zowel opwaarts als neerwaarts. Opwaarts snijdt hij de lijn van onder naar boven, neerwaarts snijdt hij de lijn van boven naar beneden. Een opwaarts snijpunt noem je een golden cross en een neerwaarts snijpunt een dead cross. Die snijpunten zijn belangrijke momenten voor de trend. Beleggers erkennen die namelijk als gebeurtenissen waarmee de trend omkeert. Een golden cross is een signaal voor een nieuwe opwaartse trend, terwijl een dead cross een signaal is voor een nieuwe neerwaartse trend. De golden cross geeft een top in de markt aan en de dead cross een bodem. Let wel op dat de moving averages lagging indicators zijn en gebaseerd zijn op gegevens uit het verleden. De golden cross vindt plaats wanneer de top in de markt al is geweest. En datzelfde geldt voor het dead cross, maar dan andersom. Dit is geen ramp, want je hebt alsnog voldoende tijd om je portefeuille te herwaarderen wanneer zoiets gebeurt. Zulke crosses hebben namelijk vrij verstrekkende gevolgen voor de trend op de lange termijn. Voor een ommekeer van de trend in de algemene markt zijn dit vrij betrouwbare signalen, zeker in combinatie met andere elementen. Gebruik de moving average op de hogere timeframes voor een zo betrouwbaar mogelijk beeld. Hoe hoger het timeframe, hoe krachtiger de gevolgen doorgaans zijn. Het dagelijkse timeframe is het meest nauwkeurig.

‍

‍4. De Money Flow verandert van karakter

‍Geld beweegt de markt. Via vraag en aanbod komt de koers in beweging, met geld als middel om te kopen en te verkopen. Weten hoe het geld stroomt, is dus uiterst relevant om te ontdekken in welke richting de markt beweegt en waarschijnlijk zal bewegen. Instroom van geld is natuurlijk goed voor de markt. Dat betekent dat aandelen gekocht worden met dat geld. Wanneer het geld eruit vloeit, zal de markt daaronder lijden. Aandelen worden verkocht en het geld wordt uit de markt gehaald. De Money Flow-indicator geeft redelijk goed aan hoe het geld in de markt stroomt. Deze kun je zowel voor de korte als voor de lange termijn gebruiken. Omdat we het nu hebben over de trend op macro-niveau, zetten we de indicator in voor de lange termijn. We gebruiken hem op het hoge timeframe. Ik vind het driedaagse timeframe het meest nauwkeurig om lange-termijntrendveranderingen te identificeren. Waar je op moet letten, is het moment waarop de lijn van de Money Flow de nullijn kruist en de Money Flow positief of negatief wordt. Bij een opwaarts snijpunt wordt de Money Flow positief en wordt de trend opwaarts. Bij een neerwaartse doorkruising wordt hij negatief en verandert de trend in neerwaarts. Dit kruispunt bevindt zich vrij dicht bij de top of bodem, vaak net iets erna.

‍

‍5. De RSI in overbought of oversold in combinatie met een divergentie

‍RSI staat voor Relative Strength Index. Dit is een indicator die het enthousiasme meet en aangeeft hoe krachtig een bepaalde beweging is ten opzichte van die ervoor. In hoofdstuk 6 staat uitgebreid uitgelegd hoe deze indicator werkt, maar ik zal hier kort stilstaan bij de werking ervan. Er zijn meerdere manieren om deze indicator te interpreteren. Hier kijken we naar de RSI op een manier die een ommekeer in de lange-termijntrend aangeeft. Dat is wanneer de RSI-koers zich in een van de extreme bandbreedtes bevindt in combinatie met een divergentie. De extreme bandbreedtes noem je de overbought- of oversold-ranges. De bovenste extreme bandbreedte is de overbought-range, de onderste de oversold-range. De koers van de asset gaat waarschijnlijk omhoog of omlaag wanneer de RSI zich in een van deze bandbreedtes bevindt. Een top in de koers gaat vaak gepaard met een RSI in de overbought-range, terwijl een bodem in de koers doorgaans samenvalt met een RSI in de oversold-range. Dit komt regelmatig voor en is op zichzelf niet erg relevant voor de lange-termijntrend. Maar combineer je dit met eendivergentie in de verhouding tussen de koers en de RSI op het hoge timeframe, dan heb je een redelijk betrouwbaar signaal dat je met een ommekeer in de trend te maken hebt. Een bodem in de markt is het gevolg van een koers in de oversold-range gevolgd door een positieve divergentie in de verhouding tussen de koers en de RSI. Een top in de markt wordt regelmatig gevormd door een koers in de overbought-range met een negatieve divergentie in de koers-RSI-verhouding erna.

‍

‍Elementen combineren

‍Als je dit samenvoegt met de andere elementen voor een top of bodem, ontstaat er een nauwkeurig signaal van een ommekeer in de algemene markt. Een signaal is op zichzelf niet krachtig genoeg om de trend in zijn eentje om te kunnen keren. Bovendien heb je nooit een garantie opeen ommekeer. Maar door de signalen van de verschillende elementen met elkaar te combineren kun je met grotere zekerheid vaststellen dat de markt zich daadwerkelijk aan het omkeren is. En dat is heel waardevolle informatie.

‍

Je weet namelijk inmiddels wat je te doen staat op het moment dat de trend omkeert, namelijk je portefeuille herwaarderen. Als je ziet dat je te maken hebt met een bodem, begin je met het kopen van nieuwe aandelen. En wanneer je merkt dat de markt een top aan het vormen is, verkoop je geleidelijk aandelen, beginnend met de meest risicovolle. Ondanks dat de algemene markt een nieuwe trend inzet en jij hier vanaf het begin van kunt profiteren, wil je alsnog op de aantrekkelijkste prijspunten kopen en verkopen. Aandelen wil je zo laag mogelijk kopen en zo hoog mogelijk verkopen. Daarvoor kun je slim gebruikmaken van correcties en rally’s in de markt.