Inhoud
De economie beweegt altijd in conjuncturen. Conjuncturen zijn de opwaartse en neerwaartse trendgolven in een algemene opwaartse lange termijntrend.
De algemene lange termijntrend is altijd opwaarts. In de afbeelding is deze algemene lange termijntrend aangegeven met de opwaartse stippellijn. De volledige, glooiende lijn representeert de conjunctuurgolven. Te zien is dat de golven op en neer bewegen binnen de algemene lange termijn trend. De conjunctuurgolven geven aan hoe goed het met de economie gaat. Binnen de algemene lange termijn (die altijd opwaarts is) kan het dus goed gaan met de economie, maar het kan ook minder gaan.
De conjunctuurgolven volgen een cyclus. De cyclus gaat van hoogconjunctuur, de fase waarin het goed gaat met de economie, naar laagconjunctuur, de fase waarin het slecht gaat met de economie. De cyclus is rond wanneer de economie weer in een hoogconjunctuur komt. Dit blijft altijd doorgaan.
De hoogconjunctuur wordt ook wel de expansiefase genoemd en de laagconjunctuur een crisisfase. Tussen deze twee fases bevinden zich nog twee fases welke de economie naar de expansiefase danwel crisisfase brengen. De fase die de economie van expansie naar crisis brengt is de recessiefase. De fase die de economie van crisis naar expansie brengt is de fase van herstel.
Conjunctuurklok
In Nederland heeft het CBS een handige tool ontwikkeld om te ontdekken in wat voor conjunctuur de economie zit. Of beter gezegd, in welke fase van de cyclus de conjunctuur zit. De conjunctuurklok is verdeeld in vier vlakken: groen, oranje, rood en geel. De vier vlakken representeren de vier fasen van de conjunctuurcyclus.
Bron: CBS. Bekijk hier de dynamische conjunctuurklok van het CBS
- Groen = expansie (hoogconjunctuur)
- Oranje = recessie
- Rood = crisis (laagconjunctuur)
- Geel = herstel
De conjunctuurcyclus volgt de fasen in deze volgorde. Logisch genoeg houdt het CBS een volgorde aan welke tegen de klok in gaat in plaats van met de klok mee. Maar goed, de conjunctuurfasen volgen dus een volgorde van groen naar oranje naar rood naar geel naar groen enzovoorts. Het vlakken waar de meeste bolletjes zich in bevinden, is de fase van de conjunctuur waarin de economie zich bevindt. De bolletjes staan voor de verschillende onderdelen die worden gebruikt om te meten hoe goed of slecht de economie ervoor staat. Denk hierbij aan het werkloosheidscijfer, de investeringen, productie, bbp, faillissementen etc.
De conjunctuurklok is een kwadrant waarbij ieder vlak gelijk staat aan een fase in de conjunctuurcyclus. Onder rood en geel staat bijvoorbeeld ‘onder trend’. Boven oranje en groen staat ‘boven trend’. Links van rood en oranje (je ziet het niet volledig) staat ‘afgenomen’ en rechts van groen en geel staat ‘toegenomen’. Dit is een extra uitleg van de fase waarin de conjunctuur zich bevindt en een bevestiging dat het CBS uitgaat van de theorie van een algemene opwaartse lange termijntrend met daarbinnen conjunctuurgolven. Het groene vlak staat bijvoorbeeld gelijk aan ‘toegenomen’ en ‘boven trend’. Als we kijken naar de afbeelding met de conjunctuurgolven duidt dit duidelijk op het gebied tussen de herstelfase en de expansiefase. Hoe meer de conjunctuur richting het oranje vlak beweegt, hoe meer de conjunctuur aan het ‘afnemen’ is. In het oranje vlak is conjunctuur weliswaar nog steeds boven de trend, maar het ‘afgenomen’. De conjunctuur gaat hiermee richting de recessiefase. Dit is hoe de conjunctuurklok gelezen moet worden.
Video
Ik heb een video gemaakt waarin ik de conjunctuurklok en het gebruik ervan uitleg. Het gaat om een les uit mijn cursus. In video ga ik ook in op het verband met de aandelenmarkt.
Conjuncturen en de aandelenmarkt
Wat voor gevolgen heeft de economie en haar conjunctuurtrends nou voor de aandelenmarkt? In de onderstaande afbeelding heb ik de ontwikkeling van de conjunctuur over de afgelopen 20 jaar genomen. De blauwe glooiende geeft het verloop van de conjunctuurtrends aan. De zwarte horizontale lijn is de algemene opwaartse lange termijntrend. In deze afbeelding is deze lijn horizontaal gemaakt, maar je kunt ervan uitgaan dat het CBS hiermee heeft willen bedoelen een opwaartse lijn aan te geven. De lijn geeft een nulpunt aan.
Onder de conjunctuurontwikkeling heb ik een afbeelding van de koers van de AEX over diezelfde 20 jaar opgenomen. Ik heb het tijdsverloop op een 1:1 verhouding gezet. De overeenkomsten zijn verbluffend. De overeenkomsten in koersverloop zijn niet helemaal 1:1 vergelijkbaar, maar de correlatie is duidelijk aanwezig.
Vanaf 2000 komt de conjunctuur (bovenste afbeelding) van een top. Ook de aandelenmarkt (onderste afbeelding) komt van een top. In de conjunctuur eindigt de recessiefase met een bodem in 2003. Ook de aandelenmarkt bodemt in 2003. De conjunctuur en de aandelenmarkt krabbelt tezamen weer op tot een top in 2007-2008. Een recessie en crisis volgen opnieuw (ook in de aandelenmarkt) en wat er vervolgens gebeurt is interessant.
In de periode van 2009 tot en met 2013 zijn twee laagconjuncturen (of crises) te zien. De eerste crisis is minder laag dan de tweede. Het herstel na de eerste crisis is ook minder sterk na de tweede. De conjunctuur heeft na de eerste crisis nooit echt de expansiefase bereikt. Er is een diepe crisis voor nodig om de conjunctuur goed te laten herstellen en in een expansiefase terecht te laten komen. Ook voor de aandelenmarkt is dit het beste. Een diepe crisis is nodig om de markt omhoog te laten schieten, als een katapult die strak aangespannen en losgelaten wordt.
De crisis in 2019 bracht de conjunctuur wel enorm diep. De reactie hierna in de aandelenmarkt spreekt ook boekdelen. De verklaring hiervoor is dat er in een diepe crisis zo’n aantrekkelijk investeringsklimaat wordt gecreëerd dat de aandelenmarkt niet anders kan dan enorm herstellen en rallyen.
Conclusie
Uit bovenstaande afbeeldingen moge duidelijk worden wat de beste periode is voor de aandelenmarkt: de herstelfase. Hoe dieper de crisis, hoe sterker het herstel. En hoe sterker de aandelenmarkt stijgt. Volgens diezelfde gevolgtrekking kunnen we beredeneren wat de beste periode is om aandelen te kopen. Dit is de periode voorafgaand aan de herstelfase: de crisis.
